Hoe kunnen we preventieve mentale ondersteuning snel opschalen?

We onderschatten hoe belangrijk het is om een luisterend oor te bieden aan mensen in de opvanglocaties voor vluchtelingen, stelt Esseline van de Sande. “Het is goed dat ervaringsdeskundigen hiervoor worden opgeleid zodat zij deze gesprekken kunnen voeren met mensen in hun eigen taal. Dat helpt de samenleving gezonder te maken”, zal de sociaal psychologe betogen tijdens een presentatie op het congres over preventieve mentale ondersteuning.

Samen met Lieke Galbraith zal Van de Sande vertellen over het ‘uitpufspreekuur’ dat Stichting Mano verzorgt in Rotterdamse opvanglocaties. “We hebben gemerkt dat hier heel veel behoefte aan is. Mensen zitten te wachten, op een status, een BSN, duidelijkheid over hun toekomst. Daarnaast staat de officiële zorg in Nederland onder druk, dus duurt het ook nog eens best wel lang voordat mensen met klachten aan de beurt zijn. Met dit spreekuur kunnen we erachter komen hoe het met iemand is, de mensen aandacht geven en wanneer nodig signaleren en gericht actie ondernemen om erger te voorkomen.”

Tijdens het congres zullen Galbraith en Van de Sande vertellen over hun ervaringen met het spreekuur. “Verschillende culturen beleven psychologie verschillend. Daarom moeten we eerst uitleggen, zeker naar de mannen toe: je bent niet helemaal gek als je naar dit spreekuur komt. Het heeft te maken met dat je alleen onderweg bent, al heel lang niemand meer hebt gesproken en met allerlei dingen en ervaringen in je hoofd zit. We benadrukken dat het belangrijk is dat je die deelt zodat ook emoties een beetje hun weg kunnen vinden. Anders kom je innerlijk enorm onder druk te staan.”

Opluchting
Het spreekuur leidt tot veel herkenning. “De mensen geven aan: inderdaad wij worstelen hiermee. En als je een keer mag sporten per week en je kan verder vrij weinig dan loopt die spanning op. En de mensen zijn sowieso blij dat er iemand is die een luisterend oor biedt en aan wie je een vraag kan stellen. Ik ben vaak ontroerd door de openheid en de vragen die mensen stellen. Dat is soms heel praktisch van: ik wil nadenken over een andere toekomst, hoe kan ik een goede cv maken, of ik zit met de familie in de knoop, wat doe ik? Door een gesprek te voeren kun je iemand al heel snel een gevoel van opluchting geven.

Van de Sande voert een dag in de week gesprekken op twee opvanglocaties. In totaal zijn er nu veertig gesprekken gevoerd en is er een start gemaakt met groepsgesprekken. “Maar het zou mooi zijn als we kunnen opschalen, als er mensen bijkomen zodat we dit in alle opvanglocaties kunnen doen. Als we het idee van diploma’s, BIG-registraties, etc. loslaten voor deze eerste gesprekken, dan kan dit heel snel. Het gaat vrijwel altijd om mensen een beetje lucht geven, dat ze even hun verhaal kwijt kunnen.”

Tijdbommetjes
Naast voor het voeren van deze gesprekken kunnen ervaringsdeskundigen ook belangrijk zijn om het taboe weg te halen, stelt Van de Sande. Projectmedewerker en ervaringsdeskundige Nour Alzaman vervult in de opvang al de rol van voorlichting geven over het spreekuur en agendeert groepsgesprekken. Tijdens een groepsgesprek wordt dan uitgelegd waar het ‘uitpufspreekuur’ precies over gaat. “Dit genereert vertrouwen, maakt duidelijk dat je niet gek bent als je iemand gaat spreken, maar dat het juist helpt om te voorkomen dat je gek wordt.”

Een aantal deelnemers aan het ‘uitpufspreekuur’ zal ook meekomen naar de sessie op het congres zodat ook zij kunnen vertellen wat het spreekuur voor hen betekent. “Verder wordt het een gesprek waarbij we het spreekuur en ontstaan introduceren vanuit de Nederlandse context met de druk op de GGZ en beschikbaarheid van zorg. We willen laten zien dat we eigenlijk proberen te kijken of er nieuwe manieren zijn om deze mensen bij te staan. Ook voor onze samenleving is het super belangrijk dat wij dit doen om te voorkomen dat deze mensen als kleine tijdbommetjes rond blijven lopen.”